Bir film veya dizi izlemek istiyorsunuz; Türkiye’de gösterime girmemiş veya DVD’si çıkmamış, belki de hiç çıkmayacak. O zaman imdadınıza internette bu film ve dizilerin altyazılarını paylaşan insanlar yetişiyor… Peki, kim bunlar?

Birçok dizi Türkiye’de yayınlanmıyor. ‘Keşke izleyebilsem’ diye düşünüyorsunuz. İzleme şansınız olduğunda da dil problemi karşınıza çıkıyor. İşte bu aşamada internette çeviri yapan, çevirmenler devreye giriyor.

Peki, kim bu insanlar? Batigol-7, Emre Bekman, Pınar Batum, JnRMnT ve Nazo82.

Nazo82 ve Pınar Batum çeviri işine zevk için girenlerden. Nazo82 yani Nazlı Hanım, bu işe paylaşılan ve altyazısı bulunmayan dizilere kaynak sağlamak için girişmiş. ‘How I Met Your Mother’ dizisini çevirerek başlamış. ‘Uzun yıllardır uyku problemim var ve durum geceleri can sıkıcı bir hal alıyor. Boş saatlerimi böyle bir hobiyle doldurmak o sıkıntıyı da yok etmiş oldu’ diyor.

Emre Bekman ve Batigol-7 ise İngilizcelerini geliştirmek için çeviri işine girişenlerden. Emre Bekman‘ın başlangıç noktası üniversitedeki hocasının kendilerine verdiği bir film çevirisi ödevi: ‘Severek yapıyorum. Emeğimin karşılığı teşekkür olarak geri dönüyor, bu nedenle de devam ediyorum.’

Batigol-7 ise bir arkadaşının önerisiyle başlamış… ‘İlk birkaç çevirime olumlu tepkiler alınca, birileri için faydalı olmanın verdiği hazla ciddi bir hobiye dönüştü.’ JnRMnT da arkadaşının ricasıyla bu işe başlamış. Sonra o da bu durumu İngilizcesini geliştirmek için kullanmış.

Maddi Getirisi Yok

Çevirmenlerin tamamı, bu işi maddi bir karşılık beklemeden yaptıklarını ifade ediyorlar. Fakat Pınar Batum, bu duruma bir şerh koyuyor: ‘Hobi olarak başlayıp mesleğe dönüştürdüyseniz başka. Ben öyle yaptım.’ Emre Bekman‘ın cevabı da onaylar biçimde: ‘Bu işin ticaretini yapan mercilerden teklif gelirse maddi getirisi de oluyor elbet.’

Nazo82 ve Batigol-7 ise şu anda çevrimiçi dizi izleme siteleri için bu işi yapıp para kazananlar olduğunu belirtiyor fakat bu korsana girdiği için buna sıcak bakmıyorlar.

Korsan mı? Değil mi?

Bu noktada, dizi ve filmler için yapılan altyazı çevirileri ‘Korsan mı; değil mi?’ bu tür altyazıların paylaşıldığı önemli sitelerden biri olan Divxplanet’in yöneticisi NeOttoman‘a sorduk.

‘Konu tartışmaya açık. Çünkü ‘yayma hakkı’ denilen hak, münhasıran eser sahibine veya yetki verdiği kişiye aittir. Bu anlamda, sinema filmlerini veya dizileri internet üzerinden yayınlayan siteler kesin ve net olarak hak ihlali gerçekleştirmekte. Ancak Divxplanet ve benzeri altyazı sitelerinde film gösterimi yoktur ve gerek sitelerinde, gerekse sunucularında hiçbir film bulunmamaktadır.

Altyazı dosyası ise tek başına hiçbir hakkın ihlali anlamına gelmiyor. Çünkü altyazı dosyaları metin, alınıp okunmak dışında bir özelliği yok. Ancak yasal veya yasadışı yollarla temin edilmiş film dosyalarıyla birlikte kullanılmaya müsait. Burada konu çatallaşıyor. Sinema filmleri bir bütün; biz ve benzerimiz siteler, bütünü yaymadıkları için, bir ihlalden söz edemeyiz.’

Şöhrete Karşı!

JnRMnT, DVD ve televizyon şirketlerinden teklifler yapıldığını söylüyor. Bu kişiler bu işi bir hobi olarak, karşılık beklemeden yapmaya başlasalar da bunun sonucunda dikkat çekip bu işten para kazanabiliyorlar.

Emre Bey, yaptıkları işin bir tür şöhret getirip getirmediği şeklindeki soruma, ‘İsminiz bilinir oluyor diyelim. Gerçek hayatta tanınma durumu da az ama bazen isminizin anıldığı bir yerde birileri sizi çıkartabiliyor. Emin olmayanlar ‘Siz falanca çevirmen misiniz?’ şeklinde bir yaklaşım sergileyebiliyor. Bir yerde bir çeviriniz hakkında konuşulanlara kulak misafiri olabiliyorsunuz.’ diyor.

Üniversite öğrencisi JnRMnT ise ‘Bölümde yeni tanıştığım arkadaşlarım bana adımı önceden duyduklarını söylüyorlar’ diyor. Pınar Batum da aynı fikirde. ‘Şöhret kelimesini doğru bulmuyorum ama tanınırlık sağladığı doğru’ diye cevap veriyor sorumuza. Nazo82‘nin cevabı durumu özetliyor aslında: ‘Hiç tanımadığım insanlar selam gönderebiliyor.’ ‘Amaç sadece şöhret elde etmeye çalışmak olunca aceleyle hazırlanmış, üzerine yeterince düşünülmemiş çeviriler ortaya çıkıyor ve haliyle ortaya çıkan iş pek de lezzetli olmuyor’ diyor Batigol-7.

Kalitesine Göre Renk

JnRMnT‘a internet üzerinde paylaşılan çevirilerin kalitesi hakkındaki fikirlerini sorduğumuzda, sitelerin zaten bir değerlendirme yaptığına dikkati çekiyor ve ekliyor: ‘İzleyici kötü çeviriyi ayırt edip daha kaliteli olanı seçebilir.’

Bu önemli bir nokta zira bazen Google’ın otomatik çeviri programlarıyla yapılmış çevirilere bile rastlayabilirsiniz. Fakat siteler bu duruma onay sistemiyle çözüm bulmuş. Bazı sitelerde altyazılar, kırmızı (yetersiz), sarı (orta) ve yeşil (iyi) olarak üç kategoride değerlendiriliyor. Kırmızı renkli çevirileri kullanmazsanız sorun yok!

Çevirilerimizi Çalıyorlar!

Emre Bekman ise çeviri hırsızlığına çekiyor dikkatimizi: ‘İnternet çevirileri, -kaynağı belli olmayanları hariç tutuyorum- DVD çevirilerinden kaliteli. Çevirilerimizin piyasadaki DVD’lerde kullanıldığına şahit olduk.’

Batigol-7 de onaylıyor: ‘Şimdiye kadar birçok çevirim CD/DVD/Blu-ray gibi medya ortamlarında, ulusal televizyonlarda, hatta Azerbaycan kanallarında bile kullanıldı fakat tek kuruş telif almadım.’

İngilizce Bilmek Yeterli Olmuyor!

Batigol-7‘ye bu iş için İngilizce bilmenin yetip yetmediğini soruyoruz: ‘Çeviri yapmak için kaynak dile ve anadile çeviri yapılacak konuda hakimiyet ve yatkınlık gereklidir’ diyor.

Emre Bekman ise ön hazırlık yapılması gerektiğini anlatıyor: ‘Kitaptan ya da başka bir eserden uyarlama filmler için ön araştırma yapılabilir.’ Küfürlerin çevrilmesi konusunda ise bir ‘ayar’ tutturmak gerekiyor.

JnRMnT: ‘Dublajda, DVD’lerde ve sinemada tüm küfürlerin karşılığı ya ‘Lanet olsun’ ya ‘Kahretsin’… Eğer çevirmen edilen bir küfrün kullanıldığı yere göre tam anlamını kavrayıp Türkçe’deki karşılığını verebilirse gerçekten iyi ve izleyiciye hitap eden bir çeviri yapmış olur’ diyor.

Konuştuğumuz çevirmenlere göre, ‘yerelleştirme’ de hassas bir konu. Ortak kanaat Türk veya Müslüman kültürüne ait kelimelerin kullanılmasında dikkatli olmak gerektiği.

Peki Kim Bu Çevirmenler?

Emre Bekman: 27 yaşında. Elektronik mühendisi. ‘Fringe’ dizisinin çevirmeni.

Batigol-7: Mustafa Şahin. Bilgi Teknolojileri Danışmanı. 31 yaşında. ‘Caprica’ dizisinin çevirmeni.

Nazo82: Nazlı Hanım 29 yaşında ve Muhasebeci. ‘How I Met Your Mother’ın çevirmeni.

Pınar Batum: Çevirmen. Lost’un alt yazıları onun elinden çıktı.

JnRMnT: Ozan Kanık. 20 yaşında ve öğrenci. ‘Açlık Oyunları’nın çevirmeni.

Çevirinin Yaşı Yok!

Konuştuğumuz altyazı çevirmenlerine piyasalarındaki genel profili sorduk… Bu işi kim, nasıl yapıyor? Yaş 16’dan 50’ye kadar uzanabiliyor. Her tür meslek grubundan insan var. Doktor olanı da mühendis olanı da öğrenci olanı da.

Eğitim düzeyi yüksek insanlar bu işe daha çok meylediyor. Lise mezunu olanlar daha az. Çevirmenler istedikleri dizi ve filmi seçmekte özgür. Bazen, kendilerine ulaşan istekleri göz önüne alarak çeviri işine girişebiliyorlar. İngilizce dışındaki dillerde çeviri nadir yapılıyor. Türkiye’nin çeşitli bölge ve illerinden çevirmen var. Dizi çevirisi daha zor.

Akşam