Değerli bir insanın verdiği hediyeydi bu kitap. Uzun süre okumayı bekledim. Nihayet kısa zaman önce başladım ve bitirdim. Öncelikle çok beğendim. Kitabın giriş cümlesinde de belirttiği gibi ABD’liler Atatürk’ü ve arkadaşlarını önce “asi”, mücadelelerini de “ayaklanma” olarak tanımlarken; sonraları “milliyetçiler” ve “milliyetçi hükümet” tanımlarına yöneliyor.
Bununla birlikte Türkiye’nin kurtuluş yıllarındaki durumu o kadar güzel tasvir ediliyor ki, neler olduğunu daha iyi anlamış oluyorsunuz. En ince ayrıntısına kadar belgelerde anlatılıyor. Benim gibi tarih meraklısı iseniz, kitaplığınızdan kesinlikle ayırmamanız lazım.
Bu kitapta, Kurtuluş Savaşı sürecinde ve Cumhuriyetimizin ilk yıllarında Türkiye’de görev yapmış Amerikan temsilcilerinin; büyükelçilerin, konsolosların, komiser ve yüksek komiserlerin gönderdikleri telgraflar, raporlar ve istihbarat raporları yer alıyor. Üç yüzden fazla mikrofilm rulosunu tarayarak oluşturduğu kitabında Orhan Duru, ABD’nin o dönemlerde Türkiye’de olup bitenleri en küçük ayrıntısına kadar nasıl izlediğini ortaya koyuyor. Belgelerde de göreceğiniz gibi, Amerikalı temsilciler, Mustafa Kemal ve arkadaşlarının başlattığı harekete önceleri “ayaklanma” olarak bakıyor, onlardan “asi” diye söz ediyorlar. Ancak sonradan “Milliyetçiler” demeye başlıyorlar ve Ankara Hükümetini de “Milliyetçi Hükümet” olarak niteliyorlar. O dönemde olup bitenleri izleyen görevliler içinde Amiral Bristol, Kurtuluş Savaşı’na olumlu gözle bakan, hiç olmazsa yan tutmayan bir kişi olarak beliriyor….Orhan Duru’nun titiz bir çalışmasıyla hazırladığı bu belgesel yapıt, Amerikalıların yeni kurulacak Türk devletinden koparmayı düşündükleri imtiyazlar ve kendi çıkarlarıyla ilgili planları da dahil olmak üzere, daha pek çok şeyi aydınlatıyor. (Tanıtım Yazısından) Orhan Duru (1933) Ulus’ta başladığı mesleğini Cumhuriyet, Milliyet, Güneş ve Hürriyet gazetelerinde sürdürdü. Gazeteciliğinin yanı sıra edebiyat dünyasında da ürünler verdi: Öyküler ve denemeler yazdı, pek çok çeviriye ve tiyatro uyarlamasına imza attı. Türkçe ‘ye katkıları ‘bilimkurgu’ teriminin yanı sıra, yarım yüzyıldır Bırakılmış Biri’nden (1959), Düşümde ve Dışımda ‘ya (2003) pek çok öncü öykü ile sürüyor. Geleceğin süper gücü ABD, Türk Kurtuluş Savaşı’na nasıl bakıyordu? Orhan Duru’nun üç yüzü aşkın mikrofilm rulosunu tarayarak hazırladığı Amerikan Gizli Belgeleriyle Türkiye’nin Kurtuluş Yılları, işte bu soruyu cevaplıyor. ABD’lilerin Mustafa Kemal ve arkadaşlarını önceleri ‘asi’, mücadelelerini de ‘ayaklanma’ olarak tanımlarken; giderek bu sert tanımları bırakıp ‘milliyetçiler’ ve ‘milliyetçi hükümet’ tanımına nasıl yöneldiği, bu belgelerde izleniyor. Diplomatların ve komiserlerin yolladığı telgraflar ve istihbarat raporları, ABD hükümetinin yeni Türk devletinden beklentilerinin, zaman içinde nasıl şekillendiğini ve berraklaştığını gözler önüne seriyor.
