Satranç tahtasının başına geçtiğinde henüz 5 yaşında olan Garry Kasparov, 1963 yılında Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de dünyaya geldi. Satranca ilgisi ve küçük yaşta aldığı başarılarıyla eski Satranç Dünya Şampiyonu Mikhail Botvinnik‘in çalışmalarına katıldı.

Mikhail Botvinnik “Satrancın geleceği bu genç adamın ellerinde yatıyor” dediğinde Kasparov henüz 11 yaşındaydı. Büyük ustanın bu öngörüsü şüphesiz tesadüf değildi. Gerçekten de Garry Kasparov’un başarılarla dolu kariyerine baktığımızda en yüksek beklentileri karşılayabilme özelliğini görüyoruz.

13 yaşında SSCB Gençler Şampiyonu olan Kasparov Fransa’daki 16 yaş turnuvasında ülkesini Batı’da temsil eden ilk kişidir. 17 yaşında “Büyük Usta (Grand Master)” unvanını almış ve bu başarısı ileride satrancı meslek olarak seçmesinde etkili olmuştur.

Şampiyonsuz “Dünya Şampiyonluğu” ve Rövanşı

Başarıları günden güne artan genç Kasparov, Dünya Satranç Şampiyonası için 1984 yılında yine Mikhail Botvinnik’in öğrencilerinden, kendisinden 11 yaş büyük Anotoli Karpov ile satranç tahtasının başına geçti. 5 ay boyunca 48 maç süren karşılaşma boyunca Karpov birkaç kere hastaneye kaldırıldı.

İki oyuncunun da maça devam etmek istemesine rağmen FIDE Başkanı Florencio Campomanes, iki oyuncunun da sağlığının zorlandığı gerekçesiyle maçın iptal edildiğini ve yeni maçın daha sonra gerçekleşeceğini açıkladı. Böylece ilk defa bir Dünya Şampiyonluğu maçı sonuç elde edilemeden bitirilmiş oldu.

1984’teki Dünya Şampiyonasının tekrarı bir sonraki yıl yapıldı. Kasparov ve Karpov 1985 yılında tekrar karşı karşıya geldiler. 22 yaşındaki genç Kasparov tecrübeli Karpov’u yenerek 15 yıl boyunca muhafaza edeceği Dünya Şampiyonu unvanını kazandı. Böylece satranç tarihinde bu unvanı elde eden en genç oyuncu oldu. Kasparov rakibi Karpov’u arka arkaya oynanan 3 maçta da altetti.

Dünya Şampiyonu Kasparov, 1993’te Nigel Short’a ve 1995’te de Visvvanathan Anand’a karşı yenilmeyerek unvanını korudu.

Satrançtaki yenilmezliğini 15 yıl boyunca başarıyla koruyan Kasparov, 2000 yılında genç Vladimir Kramnik’e karşı Londra’da beklenmedik bir yenilgi aldı. Mikhail Botvinnik satranç okulunun başarılı öğrencilerinden olan bu genç yetenek, Dünya Şampiyonu unvanını Kasparov’dan aldı.

FIDE’nin rating listesinde 2000 yılına kadar 2857 skorla en üst sırada yer alan Kasparov, 2005’teki Linares Turnuvası’nda birinci olduktan sonra profesyonel satranç hayatını bitirdiğini açıkladı. Satrancı neden bıraktığını soran bir gazeteciye “Bunun bir nedeni yok, çok nedeni var” diyen Kasparov, satrançta hep bir amacının olduğunu ve hep en iyisini yapmak istediğini, fakat geldiği noktada artık yapabileceği bir şeyin kalmadığını, bundan sonra kendini satranç ile ilgili yazın dünyasına vereceğini ifade etti.

Kasparov Bilgisayarlara Karşı

Tüm zamanların en iyi satranç oyuncusu olarak nitelendirilen Kasparov, insan zekasıyla yapay zekayı karşı karşıya getirmek isteyen bilgisayar üreticilerinin ilgisini çekti. Kasparov isminin satranç çevreleri dışında da dünya çapında bilinmesi, Kasparov’un 1996’da IBM’in geliştirdiği “Deep Blue” isimli bilgisayarla karşı karşıya gelmesiyle gerçekleşti.

Kasparov, 3 dakika içinde 50 milyar hamleyi hesaplayabilen bu bilgisayarı ilk karşılaşmada 4-2’lik bir sonuçla yenmeyi başardı. Bilgisayarın biraz daha geliştirilmesinin ardından, 1997 yılında bir rövanş maçı gerçekleştirildi ve Deep Blue’nun maçı 2,5’a karşı 3,5 puanla almasıyla beraberlik sağlanmış oldu.

1999 yılında Microsoft tarafından düzenlenen ve internet üzerinden gerçekleşen “Kasparov Dünyaya Karşı” mücadelesi uzun süre konuşuldu. Garry Kasparov’un bilgisayarlarla karşılaşması 2003’te de devam etti. “X3D Fritz” adlı son teknoloji ürünü bilgisayar programıyla sanal gerçeklik ortamında karşı karşıya gelen eski dünya şampiyonu bilgisayar programını yendi.

“Birçok satranççının yaşamı yalnızca satrançtan ibaret ama ben farklıyım”

Satranç dışında edebiyat ve politikayla da yakından ilgilenen Kasparov, bu ilgilerini yazın hayatına da başarıyla taşıyan çalışmalar yapmaktadır.

Ülkemizde de basılan dünyada birçok dile çevrilmiş kitaplarından bazıları: My Great Predecessors / Benim Ustalarım (2003-2008) isimli kitabında Kasparov, Wilhem Steinitz, Emanuel Lasker, Alexander Alekhine ve Jose Raûl Capablanca’nın aralarında olduğu dört büyük satranç ustasının dönemleriyle birlikte satranç tarihini ve biyografilerini anlatırken oyunlarının çözümlenmesine de yer veriyor.

Checkmate!: My First Chess Book/Kasparov’la Satranç Öğreniyorum {2004} isimli kitabında Kasparov satranca yeni başlayanlara tüm kuralları ve oyunları öğreterek satrancı tüm boyutları ile tanıtıyor.

Eski Şampiyon son kitabı How Life Imitates Chess /Zirveye Çıkan Yol‘da (2007) hayatı boyunca öğrendiği dersleri, satrancın kararverme sürecindeki önemini, hataları ve zaferleriyle tüm hayatını mizahi ve canlı bir dille anlatıyor. Bağış kampanyaları konusunda olan duyarlılığıyla da bilinen Kasparov, Moskova’da devrimden sonra kurulan ilk vakıf olma özelliğini taşıyan Kasparov Vakfı‘nın kurucusu oldu. Satrancın okullarda ders olarak uygulanması konusunda da destek veren ünlü satranç şampiyonu Uluslararası Satranç Akademisi‘ni de kurdu.

“Makale yazıyorum, kitap yazıyorum. Politikayla yakından ilgileniyorum. Bunlar da çoğu insanın yaşamında yaptığı şeyler” diyen büyük oyuncu güçlü iletişim yeteneğini ve insanlarla kurduğu iyi ilişkileri kariyerine de başarıyla taşıdı.

Kasparov politika, eğitim ve sosyal reformlar konusunda Doğu Avrupa’nın önemli sözcülerinden biridir. Rus ekonomisi konusunda da uzman olarak bilinen Kasparov, 1991 yılından beri Wall Street Journal’da makale yazıyor.

Garry Kasparov, Davos’taki Dünya Ekonomi Forumu ve Madrid’teki Cursos de Verano gibi uluslararası konferansların daimi konuşmacı konuğudur. Dünya çapında katıldığı çeşitli organizasyonlarda hafıza, strateji ve karar verme mekanizmaları üzerine konuşmalar yapıyor.

SAP Forum Dergisi, sayı 1